Mowa nienawiści, hejt, cyberprzemoc, trolling – czyli zachowania, zjawiska, sytuacje, które, zwłaszcza w ostatnich miesiącach, nie schodzą z ust i pierwszych stron gazet. Wyłaniają się poza granice cyfrowego świata, choć to właśnie w sieci, jak ocenia wielu obserwatorów życia społecznego, zjawiska te zyskują największe pole oddziaływania. To właśnie życie w sieci, w której tak istotne są kwestie ilości subów, followersów, likeów i hashtagów, może stać się źródłem cierpienia, problemów psychicznych, wycofania z relacji, a nawet prób samobójczych w realu. Dlaczego tak jest? Jak sobie z tym radzić? Czy można to zmienić? I jeśli tak, to w jaki sposób? Czy zmieniać prawo, czy wychowanie? Jak o tym mówić w przestrzeni publicznej, w miejscach pracy, w rodzinach, w szkołach, czy ośrodkach kultury?
Nastolatki potrzebują wsparcia
Przeszukując polski Internet można szybko natrafić z jednej strony na olbrzymie ilości artykułów, komentujących zjawisko mowy nienawiści w sieci i w realu, z drugiej zaś na lawinowo pojawiające się w związku z tym akcje społeczne i edukacyjne, skierowane przede wszystkim do dzieci i młodzieży jako tych grup, które w największym stopniu narażone są na skutki mowy nienawiści i hejtu w sieci. To właśnie w tej grupie wiekowej nienawiść, pogarda i przemoc najłatwiej przenoszą się ze świata cyfrowego do realnego, gdyż bardzo często rozgrywa się między uczniami z jednej klasy, szkoły, osiedla. To też na dzieci i młodzież tego rodzaju sytuacje mają najsilniejszy wpływ w sferze emocjonalnej i psychicznej.
Jak pokazują badania Światowej Organizacji Zdrowia co piąty nastolatek ma problemy psychiczne lub behawioralne. Dr hab. Paweł Holas, psychiatra i psychoterapeuta, adiunkt na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego w wywiadzie dla Rzeczpospolitej wskazuje, że „źródłem wielu napięć i problemów psychicznych u młodych ludzi są media społecznościowe, m. in poprzez mechanizm porównań społecznych. Korzystanie z nich już przez dwie godziny dziennie zwiększa blisko 4-krotnie ryzyko depresji, podobnie jak korzystanie z więcej niż 7 różnych mediów społecznościowych”.
Mowa nienawiści – jak przeciwdziałać?
Te dane nie pozostawiają wątpliwości, jak szalenie istotna musi być zatem odpowiednia profilaktyka i wyposażenie młodych ludzi w kompetencje, które pomogą im radzić sobie lepiej z wyzwaniami rzeczywistości, w której funkcjonują. Nie powinno również dziwić to, że budowanie tej świadomości powinno obejmować jak najszersze kręgi dorosłych, nie tylko tych, którzy z dziećmi i młodzieżą mają codzienną styczność zawodową. Wszyscy przecież tworzymy klimat społeczny, w którym przyzwolenie na pewien rodzaj zachowań, nie może być dłużej tolerowane, w którym warto skupić się na wspieraniu aktywnych reakcji w sytuacjach pojawienia się mowy nienawiści. Aktywizujmy przestrzeń kultury, nauki, przestrzeń publiczną do tego, aby i w tych miejscach mogły realizować się najróżniejsze programy budowania świadomości prospołecznego funkcjonowania w relacjach. Uczmy zatem dzieci i młodzież empatii, budujmy ich poczucie własnej wartości, rozbudzajmy pasje i chęć działania. A przede wszystkim bądźmy modelami pozytywnych, prospołecznych zachowań, wsparcia, świadomości swoich emocji i reakcji.
Jeśli Twoja instytucja – szkoła, ośrodek kultury, biblioteka – chce włączyć się aktywnie w przeciwdziałanie cyberprzemocy, zgłoś się do nas. We współpracy z psychologami prowadzimy warsztaty dla uczniów, rodziców, nauczycieli i edukatorów, które pomagają radzić sobie z efektami przemocy w sieci i szkole.
