Położone w południowo-wschodniej Europie Bałkany to region ogromnie zróżnicowany. Można by powiedzieć, że to istny kulturowy kocioł o skomplikowanej i ciekawej historii. Skąd czerpać wiedzę kulturze tego regionu? Na początek polecamy 3 książki bałkańskie.
Bałkany znane czy nieznane?
Z jednej strony Chorwacja i Albania to wyjątkowo chętnie wybierane przez Polaków wakacyjne destynacje, a koncerty Gorana Bregovića od lat niezmiennie wypełniają sale koncertowe nad Wisłą. Z drugiej strony tak naprawdę niewiele wiemy o Bałkanach, tej wciąż nieujarzmionej części Europy. Nie trzeba jednak wybierać się w podróż, aby lepiej poznać ten region, jego historię i kulturę. Przynajmniej nie dosłownie. W podróż przez Bałkany zabrać może nas lektura. Na początek przygody z literaturą bałkańską polecam poniższe trzy książki…
„Moja Jugosławia”, Goran Vojnović
Wyd. Akademickie SEDNO, 2019
Serce może się zestarzeć z powodu tego, co widziały oczy.
Autor książki (rocznik 1980) ukończył lublańską Akademię Teatralną, Radiową, Filmową i Telewizyjną. Oprócz beletrystyki pisze wiersze, scenariusze i felietony, zajmuje się również reżyserią. Jego książka „Moja Jugosławia” otrzymała w 2020 r. Nagrodę Literacką Europy Środkowej „Angelus”.
Bohaterem „Mojej Jugosławii” jest mężczyzna o imieniu Vladan Borojević. Stara się on odnaleźć ojca, o którym słuch zaginął w czasie wojny. Opowieść o tych poszukiwaniach staje się przyczynkiem do ukazania, w jaki sposób wojenne traumy mogą wpływać na relacje rodzinne i kształtować tożsamość kolejnych pokoleń. W „Mojej Jugosławii” poszukiwanie prawdy o sobie samym nierozerwalnie łączy się z próbami dotarcia do prawdy historycznej, nawet jeśli dotyczy ona pozornie nieodległej przeszłości.
Ze względu na potężny ładunek emocjonalny nie jest to lektura ani łatwa, ani lekka. Jest jednak niewątpliwie prawdziwa i daje wgląd w historyczno-kulturowe uwarunkowania społeczeństw krajów byłej Jugosławii.
„Sarajewskie Marlboro”, Miljenko Jergović
Wyd. Akademickie SEDNO, 2020
(…) niebo czerwone jak płonący dach nad światłami Sarajewa.
Miljenko Jergović to bośniacki pisarz urodzony w Sarajewie (rocznik 1966). Międzynarodową sławę autorowi zapewnił prozatorski debiut pt. „Sarajewskie Marlboro”. Jest to zbiór opowiadań, których akcja rozgrywa się w latach 90. podczas wojny domowej w Bośni i Hercegowinie. W momencie wydania zbioru w 1994 r. Sarajewo było oblężone już trzeci rok. Zbiór składa się z krótkich tekstów opowiadających o życiu wojennej rzeczywistości. Ich tematem nie są walki zbrojne, lecz ludzka codzienność. Poetycka, niemal oniryczna atmosfera tekstów paradoksalnie sprawia, że nabierają realności – czytelnik ma bowiem wrażenie, że doświadcza prawdziwych wspomnień z oblężonego miasta. Książka doczekała się polskiego wydania w całości dopiero w 2020 r., a dziś jej przekaz jest jeszcze bardziej wymowny.
„Schron przeciwczasowy”, Georgi Gospodinow
Wyd. Literackie, 2022
Człowiek nie jest stworzony do tego, by żyć w więzieniu jednego ciała i jednego czasu.
Georgi Gospodinow (rocznik 1968), poeta i pisarz, pracuje jako literaturoznawca w Instytucie Literatury Bułgarskiej Akademii Nauk. Jest jednym z najczęściej tłumaczonych pisarzy Bułgarskich. „Schron przeciwczasowy” to jego najnowsza powieść (polskie wydanie ukazało się w lutym 2022 jednocześnie z wydaniem oryginalnym). „Myślę, więc jestem”? A może „Pamiętam, więc jestem”? Przewodnim tematem tej poetyckiej w wyrazie powieści jest czas, a także to, co nierozerwanie się z nim wiąże – ludzkie trwanie i przemijanie, pamięć, historia i zapomnienie. Autor wykorzystuje znany i powszechnie stosowany motyw podróży w czasie, aby przedstawić swoją – paradoksalnie – utopijną i dystopijną zarazem wizję świata.
