Edukacja regionalna w bibliotece - relacja z 5-tej konferencji online dla bibliotekarzy i nauczycieli

Edukacja regionalna w bibliotece była tematem 5-tej konferencji dla bibliotekarzy i nauczycieli. Konferencja została zorganizowana przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Kędzierzynie-Koźlu we współpracy z Good Books oraz Fundacją Good Culture. Konferencja odbyła się w formie online w dniach 18 i 19 października 2022 r. W obradach uczestniczyło ponad 300 osób.

Konferencję „Biblioteka miejscem spotkań na przełomie tradycji i nowoczesności – edukacja regionalna w bibliotece” rozpoczęła Izabela Migocz, dyrektorka Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kędzierzynie-Koźlu. Przywitała uczestników konferencji oraz podziękowała współorganizatorom wydarzenia. Pani dyrektor na wstępie zaznaczyła, że edukacja regionalna w bibliotece jest ważnym i szerokim pojęciem. Zwróciła przy tym uwagę słuchaczy na fakt, że Polska podzielona jest na 7 głównych regionów. Regiony te to Mazowsze, Małopolska, Podlasie, Pomorze, Wielkopolska, Mazury i Śląsk.

Instytucje kulturalne i edukacyjne w całym kraju są zobowiązane do utrwalania oraz promocji pięknego dziedzictwa różnorodnej, polskiej kultury. Każdy z regionów jest niezwykle barwny, ma swoje tradycje związane z szeroko pojętym folklorem, historią, kulturą i literaturą. Dlatego temat edukacji regionalnej jest tak ważny.

Polska kultura ludowa – tradycje i współczesność

Jako pierwsza wystąpiła Natalia Kościńska, polonistka z powołania i wykształcenia, popularyzatorka wiedzy na temat słowiańskości, w Good Games projektantka edukacyjnych mobilnych gier terenowych.

Tradycja, czyli co?

Wykład rozpoczął się od pytania do uczestników – z czym kojarzy się tradycja? Wśród odpowiedzi pojawiły się m.in. dziedzictwo regionalne, rodzinne i narodowe, obyczaje, ludowość, rytuały, muzyka, stroje, kuchnia, korzenie i historia. Odpowiedzi były punktem wyjścia do omówienia dwóch różnych podejść do folkloryzmu i tradycji. Pierwsze z nich to podejście konserwatywne – „tradycja jako wartość nadrzędna”. Drugie to podejście nowoczesne – „tradycja jako tworzywo, służąca jej nosicielom”.

Tradycja a moda na słowiańskość

W dalszej części wykładu omówione zostały dawne, słowiańskie źródła współczesnych świąt, obrzędów rodzinnych oraz wybranych regionalnych zwyczajów i rytuałów. Następnie prelegentka przeszła do skomplikowanego tematu relacji pomiędzy tradycją a obecną od kilku lat modą na słowiańskość. Wskazała na rosnące zainteresowanie tematami słowiańskimi we współczesnej muzyce, literaturze oraz w przestrzeni online (była m.in. mowa o tym, co na Instagramie publikują współczesne wiedźmy). Na koniec wystąpienia uczestnicy dowiedzieli się, w jaki sposób wykorzystać wątki obecne w omówionych książkach, aby podejmować tematy związane z historią polski, zwyczajami przodków czy przemianami tradycji.

Edukacja regionalna w bibliotece – jak zainteresować młode pokolenia lokalną historią?

Jako druga wystąpiła Monika Sobczak-Waliś, absolwentka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, członkini kaliskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego, która w swojej pracy z powodzeniem łączy myślenie historyka z sercem bibliotekarza. Jest autorką kilku książek oraz ponad setki artykułów z zakresu historii regionalnej oraz bibliologii.

Na początku wykładu prelegentka sprecyzowała, czym jest edukacja regionalna oraz podkreśliła, że dzięki edukacji regionalnej możliwe jest zachowanie ciągłości kultury oraz świadome budowanie własnej tożsamości.

Jak zainteresować młode pokolenia lokalną historią?

Lokalne dziedzictwo można poznawać na wiele sposobów – oglądając filmy dokumentalne, czytając książki, słuchając podcastów, rozmawiając ze świadkami historii, czy przeglądając portale społecznościowe i grając w gry. Słuchacze dowiedzieli się, które metody są atrakcyjne dla przedstawicieli poszczególnych pokoleń: Y, Z i Alpha.

Dalsza część wykładu poświęcona była temu, w jaki sposób zainteresować młode pokolenia historią. Wśród przedstawionych inspiracji znalazły się różnego rodzaju portale internetowe, np. Archiwum Państwowe w Kaliszu, które na swojej stronie wykorzystuje… interaktywne puzzle. Słuchacze poznali przykłady historycznych podcastów, gier wielkoformatowych, a także planszowych oraz karcianych.

Gry terenowe i mobilne questy historyczne w zachowaniu dziedzictwa lokalnego i kultywowaniu pamięci historycznej

Drugi dzień konferencji rozpoczął się od wykładu Marcina Skrabki, założyciela Good Books i prezesa Fundacji Good Culture. W swoim wystąpieniu skupił się na możliwościach wykorzystania mobilnych gier terenowych do popularyzacji lokalnej historii, szczególnie wśród młodzieży. Na początku słuchacze konferencji zostali poproszeni o zainstalowanie bezpłatnej aplikacji ActionTrack, która jest wykorzystywana przez biblioteki i inne instytucje kultury w całej Polsce do tworzenia gier i questów, m.in. o tematyce historycznej.

Mobilne gry terenowe w edukacji regionalnej

Punktem wyjścia wykładu było wskazanie nowych form spędzania czasu wolnego. Są one ściśle związane z nowymi technologiami (media społecznościowe, platformy streamingowe, do słuchania muzyki, czytanie ebooków itp.). Narzędziem, które jest potrzebne, aby korzystać w pełni z tych technologii jest smartfon. Urządzenia te na dobre i złe towarzyszą nam w codziennym życiu. Warto to wykorzystać, aby zachęcić młodzież do poznawania historii. Skutecznym sposobem jest grywalizacja.

Elementy gier (zaangażowanie, nagrody, motywacja, uczenie się, rozrywka) są z powodzeniem wykorzystywane m.in. w edukacji regionalnej. W jaki sposób? Poprzez mobilne gry terenowe. W drugiej części wykładu przedstawione zostały przykłady gier realizowanych przez różne instytucje kultury. Słuchacze dowiedzieli się m.in. o grach „Modernizm Talking” oraz „Szyfry do Poznania”. Pierwsza z nich przybliża graczom modernistyczną architekturę Torunia. Druga z kolei opowiada o poznańskich początkach złamania szyfru Enigmy). Uczestnicy poznali też wiele innych przykładów gier o historii i lokalnym dziedzictwie. Uczestnicy mieli okazję, aby samemu zagrać w gry stworzone w ActionTrack i przekonać się, jak wciągające (a zarazem edukacyjne) mogą być terenowe gry mobilne.

Biblioteka jako instytucja chroniąca dziedzictwo lokalne

Wykład zamykający konferencję wygłosił Marcin Musiał, absolwent historii i historii sztuki na Uniwersytecie Wrocławskim, pracownik Działu Badawczego Ośrodka „Pamięć i Przyszłość” we Wrocławiu oraz trener Good Books.

Punktem wyjścia rozważań była próba zdefiniowania czym jest dziedzictwo, a w szczególności dziedzictwo lokalne. W tym kontekście prelegent wskazał na zadania lokalnych instytucji kultury, które powinny dbać o zachowanie i zabezpieczenie dziedzictwa (zarówno w sensie dosłownym, jak również w pamięci społeczności), jak również o jego promocję i upowszechnianie.

Prelegent wskazał, że biblioteki jako miejsca spotkań oraz ośrodki kształtowania i umacniania tożsamości są instytucjami, które w naturalny sposób mogą stać na straży lokalnego dziedzictwa. W trakcie wystąpienia omówione zostały również przesłanki prawne w zakresie zainteresowania bibliotek regionem. Uczestnicy poznali również bardzo wiele przykładów, w jaki sposób polskie biblioteki popularyzują lokalne dziedzictwo.