W Bibliotece Miejskiej im. Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu właśnie zakończył się cykl szkoleń z dostępności dofinansowanych z programu „Kultura bez barier”. Oczywiście rozpoczął się on od spotkań wprowadzających do tematu pracy z osobami z niepełnosprawnością w bibliotece. Rozmawialiśmy o zasadach savoir-vivre, czyli o tym jak zachowywać się w stosunku do osób ze szczególnymi potrzebami, a także jak tworzyć dla nich ofertę. Odbyły się także spotkania o dostępności cyfrowej: o tym jak projektować stronę internetową i prowadzić komunikację w mediach społecznościowych. Bibliotekarze, biorący udział w szkoleniach, zdobyli wiele konkretnych umiejętności! Dowiedzieli się na przykład, jak przyjąć osoby niewidome i słabowidzące w bibliotece. Czyli jak tworzyć audiodeskrypcję i wykorzystywać czytaki w swojej pracy.
Audiodeskrypcja w bibliotece
Prowadzenie: Joanna Feikisz
Spotkanie odbyło się w dniu 13 stycznia 2023 roku w Filii Nr 13 Biblioteki Miejskiej w Grudziądzu – w Ośrodku Czytelnictwa Niepełnosprawnych. W szkoleniu uczestniczyło 20 osób.
Na wstępie wspomniałam o swoich doświadczeniach w pracy z osobami z niepełnosprawnością wzroku i w tworzeniu tekstów audiodeskrypcji. W ramach inspiracji przedstawiłam kilka sposobów udostępniania sztuki osobom z niepełnosprawnością wzroku i przykładów dostępnych wydarzeń. Uczestnicy poznali definicję niepełnosprawności, stosowaną terminologię oraz rodzaje niepełnosprawności wzroku – m. in. znaczenie terminów „niewidomy”, „ociemniały”, „słabowidzący”.
Audiodeskrypcja – malowanie dźwiękiem
Uczestnicy poznali definicję oraz różne rodzaje audiodeskrypcji. Następnie wykonywali ćwiczenia służące rozbudzeniu wyobraźni i słuchali nagrań z przykładową audiodeskrypcją dzieł plastycznych. Potem porównywali obraz, który powstał w ich wyobraźni na podstawie tekstu audiodeskrypcji, ze zdjęciami opisywanych obiektów. Od dyskusji na temat nagrań przeszliśmy do przedstawienia najważniejszych ogólnych zasad tworzenia tekstu audiodeskrypcji.
Audiodeskrypcja a pomoce dotykowe
Uczestnicy wykonali serię ćwiczeń (np. bezwzrokowe – w opaskach zaciemniających – rozpoznawanie przedmiotów i obiektów na tyflografikach). Miały uświadomić im, jak ważne i pomocne w pracy z osobami niewidomymi jest łączenie poznania dotykowego z opisem (audiodeskrpcją). Omówione zostały różne rodzaje pomocy dotykowych, a także audiodeskrypcja jako niezbędne uzupełnienie poznania dotykowego.
Audiodeskrypcja dzieł plastycznych
Uczestnicy wykonali serię ćwiczeń w grupach. Ich celem było poznanie możliwych problemów i trudności w tworzeniu opisów dla osób niewidzących. Następnie podejmowali próby stosowania poznanych zasad w praktyce.
W podziale na grupy wykonywali ćwiczenia językowe, tworzyli opisy (np. audiodeskrypcje znanych dzieł malarskich). Weryfikowali poprawność stworzonych opisów. To znaczy: jedna grupa tworzyła opis, druga podejmowała próby rozpoznawania opisanych dzieł; później grupy zamieniały się rolami.
Audiodeskrypcja w filmie i teatrze
Następnie zaprezentowane zostały zasady tworzenia tekstu audiodeskrypcji do filmu i spektaklu teatralnego. Omówiliśmy także przebieg procesu tworzenia tego typu audiodeskrypcji. Uczestnicy poznali AUDIOWSTĘP jako dodatkowe „narzędzie” opisu dla osób niewidomych oraz zasady jego tworzenia.
Tekst alternatywny
Na koniec uczestnicy poznali zasady tworzenia (i dodawania do plików graficznych) tekstów alternatywnych na stronach internetowych i w mediach społecznościowych (FB, Instagram). Zapoznali się także z przykładami prawidłowych i nieprawidłowych opisów zawartości plików graficznych w internecie.
Osoby niewidome i słabowidzące w bibliotece: wiedza a praktyka
Podczas szkolenia dużo czasu poświęciłam na ćwiczenia praktyczne, indywidualne oraz z podziałem na grupy.
Wyłączenie zmysłu wzroku podczas niektórych ćwiczeń (użycie opasek zaciemniających oczy) miało uświadomić uczestnikom m. in. trudności w rozpoznawaniu przedmiotów (nawet tych znanych, przedmiotów codziennego użytku). Miało też pomóc stworzyć takie opisy, które w najpełniejszy sposób dają wyobrażenie o opisywanych przedmiotach. Pozwalają tworzyć w wyobraźni ich plastyczny, żywy obraz.
Duży nacisk w ćwiczeniach położyłam także na uświadomienie uczestnikom, jak ważnym uzupełnieniem poznania dotykowego jest audiodeskrypcja. Ćwiczenia angażujące uczestników miały ułatwić im zrozumienie poruszanych na szkoleniu kwestii. Pozwolić w pewnym stopniu wczuć się w sytuację osób z niepełnosprawnością wzroku, a także ułatwić zapamiętywanie omawianych w czasie spotkania zasad tworzenia audiodeskrypcji.
Czytaki w bibliotece
Prowadzenie: Anna Cykman
16 lutego 2023 r. spotkałam się z pracownikami Biblioteki Miejskiej w Grudziądzu na szkoleniu poświęconym obsłudze i wykorzystaniu czytaków w działaniach biblioteki.
Co to jest czytak?
Czytak jest urządzeniem służącym do odtwarzania audiobooków. Modele bardziej zaawansowane technicznie mają także wbudowanego lektora do odczytywania ebooków, mówiący kompas i inne dodatkowe funkcje. Urządzenie jest przeznaczone przede wszystkim dla osób z dysfunkcjami wzroku. Ale z powodzeniem mogą z niego korzystać także czytelnicy z innymi niepełnosprawnościami! Seniorzy i wszyscy, którzy szukają prostego i wygodnego urządzenia do odtwarzania audiobooków.
Różne modele, jedno działanie
W czasie szkolenia przedstawiłam różne modele czytaków dostępnych w Polsce wraz z krótkim opisem ich funkcji. Trochę uwagi poświęciliśmy także charakterystyce najpopularniejszych formatów audiobooków i ebooków ze szczególnym uwzględnieniem formatu DAISY – stworzonego z myślą o osobach z dysfunkcjami wzroku.
Biblioteka Miejska w Grudziądzu posiada na wyposażeniu kilka urządzeń CZYTAK 4. Dzięki temu uczestnicy szkolenia mogli poćwiczyć obsługę urządzenia i przekonać się jak łatwo się nim posługiwać i jak można przygotować pakiet audiobooków na karcie pamięci rządzenia do wypożyczania czytelnikom.
Dostępna technologia
Czytaki nie były jedynym tematem spotkania. Przy okazji poruszyliśmy temat dostępności komputerów bibliotecznych dla osób z niepełnosprawnościami. Przedstawiłam bibliotekarzom kilka bezpłatnych narzędzi Windows (Narrator, Lupa) i firm zewnętrznych, które pozwalają praktycznie bezkosztowo uczynić komputery łatwiejszymi w obsłudze dla osób ze specjalnymi potrzebami.
Zdjęcia pochodzą z archiwum Biblioteki Miejskiej im. Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu.
