Jak co roku, GUS zbiera wszystkie liczby i statystyki, między innymi na temat bibliotek publicznych w Polsce. Kilka dni temu po raz kolejny przygotował raport. W tym artykule zamierzamy go omówić.
Liczba bibliotek publicznych w Polsce
Na koniec 2019 roku w Polsce funkcjonowało 7 881 bibliotek publicznych, przy czym 5 272 to filie biblioteczne. Jest to aż o 8,1% mniej, niż w zeszłym roku. Na koniec 2018 roku w Polsce działało 7 925 bibliotek publicznych, czyli o 1,1% mniej niż w 2017 roku.
Najwięcej bibliotek publicznych jest w województwie mazowieckim i śląskim. Poniżej przedstawiamy wszystkie województwa z liczbami bibliotek, pokazanych malejąco:
- mazowieckie (958)
- śląskie (777)
- małopolskie (714)
- podkarpackie (671)
- wielkopolskie (664)
- dolnośląskie (589)
- lubelskie (574)
- łódzkie (500)
- kujawsko-pomorskie (403)
- zachodniopomorskie (362)
- pomorskie (316)
- opolskie (306)
- warmińsko-mazurskie (297)
- świętokrzyskie (267)
- lubuskie (252)
- podlaskie (231)
Co ciekawe, aż 65,1% bibliotek działała na wsiach, a na jedną bibliotekę publiczną przypadało przeciętne 759 czytelników.
Czytelnicy i wypożyczenia na zewnątrz w 2019 roku
Według raportu GUS w 2019 r. prawie 6 mln czytelników wypożyczyło na zewnątrz 102,7 mln pozycji z księgozbioru oraz 3,7 mln specjalnych zbiorów bibliotecznych. Miło wiedzieć, że liczba ta wzrosła o 0,5% w porównaniu do 2018 roku.
Interesujące są statystyki najliczniejszej grupy czytelników według kategorii wiekowej. Okazało się, że osoby w wieku 25-44 lat (2,2 mln osób, czyli 5,7% całej ludności kraju) to najliczniejsza wypożyczająca w bibliotekach książki grupa. Pracujących osób z tej ogólnej liczby czytelników jest 38,2%. Uczące się osoby stanowią 36,8% wszystkich czytelników.
Biblioteki publiczne: godziny otwarcia
Średnio jedna biblioteka była otwarta przez 33 godziny w ciągu tygodnia. Z czego ciekawostką jest fakt, że 55,7% bibliotek publicznych były otwarte dla swoich użytkowników przez 5 dni w tygodniu. Tylko 22% proponowały swoje usługi także w soboty. I jedynie 0,4% bibliotek pracowały także w niedzielę.
Pracując z bibliotekami całej Polski codziennie od 10 lat, wiemy, że w większości bibliotek publicznych zakres godzinowy otwarcia jest od 8 do 15-16.
8.00-16.00 w dni robocze.
Plusy. Kto o tej porze do nas najchętniej i najczęściej zawita?
- seniorzy – to jest ta grupa, która w pierwszej części dnia ma czas. I często bardzo chętnie spędzi go w bibliotece. Co biblioteki zazwyczaj proponują seniorom? Warsztaty z rękodzieła, kulinarne zajęcia, szkolenia z korzystania z nowych technologii (np. czytniki, e-booki, komputery i nawet smartfony). A także kluby filmowe dla seniorów, spotkania z literaturą dla seniorów i wiele innych;
- rodzice z maluchami – ta grupa jest również raczej dostępna w pierwszej części dnia, więc biblioteki publiczne organizują kluby mam, ojcowskie kluby, różne warsztaty dla rodziców oraz dla rodziców z dziećmi itd;
- dzieci – po zajęciach w szkole dzieci mają czas i warto o tym pamiętać, planując różne wydarzenia i dziecięce spotkania literackie. Bibliotekarze mogą być mentorami i pomagać przy wykonaniu zadań domowych do szkoły. Wtedy i same dzieciaki, i również ich rodzice będą bardzo wdzięczni za to. I może przez to także będą częściej przychodzić do nas.
Minusy. Kto raczej nie będzie mógł odwiedzić bibliotekę o tych godzinach?
-
- dorośli pracujący ludzie raczej nie będą przychodzić do biblioteki. Nie dlatego, że im się nie chce, lub że są osobami, które nie czytają. Tylko dlatego, że zwyczajnie w tych godzinach chodzą do pracy, a po ich pracy biblioteki już są zamknięte;
- nastolatkowie sami z siebie raczej nie będą przychodzić do naszych filii, gdyż w tych godzinach mają zajęcia w gimnazjum, liceum lub technikum.
Statystyki z GUS, opisane także powyżej, jasno pokazują, że ponad 2 mln osób wypożyczających książki to są osoby pracujące. Natomiast inne statystyki GUS – na temat pracy – pokazują też, że prawie 16 mln osób w Polsce to są osoby pracujące (15949,7 tys.)
Pojawia się więc pytanie: może jednak warto delikatnie zmienić godziny pracy i w miarę możliwości dostosować godziny jej otwarcia do wszystkich użytkowników i potencjalnych użytkowników biblioteki?
Jeżeli dostosujemy godziny otwarcia biblioteki do potrzeb osób pracujących, to nagle się okaże, że ogólnie w bibliotekach publicznych pojawi się jeszcze 14 milionów potencjalnych użytkowników.
Zapewne część reakcji na powyższą propozycję będzie negatywna. Zdajemy sobie sprawę, że bibliotekarze to też ludzie i też po pracy chcą odpocząć i spędzić czas ze swoimi rodzinami. Tutaj zatem proponujemy wprowadzić pracę na dwie zmiany, lub zmienić godziny pracy z 8-15 na późniejsze godziny (przykładowo od 11 do 18).
Biblioteki publiczne w weekendy
Tylko 22 % bibliotek publicznych w Polsce pracuje w soboty i zaledwie 0,4 % – w niedzielę. Dlaczego tak mało? Przecież to są jedynie dwa wolne dni w tygodniu, kiedy zdecydowana większość ma czas, żeby w końcu przyjść na jakieś biblioteczne wydarzenie całą rodziną, lub żeby wypożyczyć albo zdać książkę.
Jeżeli w naszej bibliotece pracują 4 osoby, to wystarczy, że raz w miesiącu każda z nich pójdzie do pracy też w sobotę i niedzielę, lub chociaż w jeden z tych dni. A jako dni wolne można sobie wziąć natomiast poniedziałek i/ lub wtorek, kiedy frekwencja nie jest aż tak duża, lub kolejny piątek (co daje nam przedłużony weekend).
Bardzo polecamy chociażby rozważyć tę opcję. Zwłaszcza w tych mniejszych miejscowościach, gdyż aż 65% bibliotek się tam znajduje.
Udogodnienia i usługi elektroniczne
Na wszystkie prawie 8 tysięcy bibliotek publicznych w Polsce miejsca przystosowane dla osób ze specjalnymi potrzebami mają 734 biblioteki, przy tym, że 64% z tej liczby to biblioteki w miastach.
W 2019 roku o 4,9% wzrosła liczba bibliotecznych katalogów online – teraz jest ich 5 665. Dostęp do zbiorów licencjonowanych umożliwiło 2 011 bibliotek.
Pomimo tego, że biblioteki publiczne posiadają strony internetowe, to tylko 46,8% z nich posiada także aktywne portale społecznościowe.
Biblioteka to ludzie
W 2019 roku polscy bibliotekarze ogólnie zorganizowali aż 275 tysięcy różnych wydarzeń, spotkań i imprez, w których wzięło udział 7 mln uczestników. W jednym zorganizowanym przez bibliotekę wydarzeniu wzięło udział średnio 26 osób.
Jeżeli chciałbyś przeprowadzić na swoich bibliotecznych imprezach mobilną grę miejską, to napisz do nas, a Ci pomożemy i podpowiemy: alicja@goodgames.pl
Inne informacje dotyczące bibliotek publicznych w Polsce można przeczytać w pełnym raporcie GUS, który można pobrać: biblioteki_publiczne_w_2019_roku.
