W ostatnich dziesięcioleciach notuje się w Polsce i Europie znaczny wzrost odsetka osób starszych. Wynika to zarówno z przemian w zakresie struktury demograficznej ludności (spadek liczby urodzeń), jak i z przedłużania długości życia ludzkiego. Wraz z tym faktem pojawiają się nowe problemy, nie znane w takim stopniu wcześniej. Można je sprowadzić do konieczności zapewnienia coraz to lepszych warunków egzystencji materialnej, podnoszenia jakości życia. A nawet kształtowania właściwego stosunku młodych ludzi do starszych osób.
Aktywizacja Seniorów. Rola bibliotek
Coraz liczniejsza grupa osób w wieku dojrzałym, odsunięta od aktywności zawodowej, oczekuje pomocy i wsparcia społecznego w zaspokajaniu potrzeb edukacyjnych, kulturalnych, uczestnictwa w życiu społecznym, politycznym, aby jak najdłużej podtrzymywać aktywność i samodzielność warunkującą zachowanie zdrowia, niezależności i godności.
Większość osób starszych nie pracuje i nie uczy się. Dlatego też takim najbardziej przyjaznym miejscem do poznawania nowych form aktywizacji twórczej, edukacji w zakresie obsługi nowych mediów, czy integracji międzypokoleniowej może być biblioteka.
Biblioteki to jedyne z niewielu miejsc, gdzie w bezpiecznych warunkach seniorzy mogą poznać swoją wartość jako konsultanci lub twórcy. Mogą realizować potrzebę pomocy innym jako wolontariusze lub znaleźć wspólny język z młodszym pokoleniem.
Biblioteka będąc miejscem spotkań, dyskusji, miejscem efektywnego zagospodarowania czasu wolnego, staje się niewątpliwie idealnym miejscem rozwijającym zainteresowania i osobowość osób starszych.
Biblioterapia dla Seniorów
Jedną z propozycji poszerzenia oferty kulturalnej w bibliotece mogą być warsztaty biblioterapeutyczne dla seniorów. Mogą przyczynić się do aktywizacji seniorów oraz ich integrację w środowisku lokalnym. Mogą również wpłynąć na poszerzenie wiedzy, podniesienie poczucia wartości, pozytywne nastawienie psychiczne do starości, która nie jest pozbawiona lęków, niepewności i obaw. Tym bardziej w obecnym czasie.
3 października 2024 r. dla bibliotekarzy z Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej im. Stefana Żeromskiego w Będzinie, a także partnerów współpracujących z biblioteką zostało przeprowadzone szkolenie nt: „Biblioterapia i możliwości jej zastosowania w pracy z seniorami.”
Celem szkolenia było zapoznanie uczestników z modelami postępowania biblioterapeutycznego wobec seniorów, a także zdobycie i pogłębienie przez nich wiedzy w zakresie biblioterapii, jak również nabycie umiejętności przygotowywania własnych scenariuszy warsztatów biblioterapeutycznych z seniorami.
Jak zorganizować warsztaty biblioterapeutyczne w bibliotece
W trakcie pierwszej części szkolenia przedstawiłam uczestnikom tematykę zajęć, w tym cele i zadania biblioterapii oraz funkcje literatury. Zapoznałam uczestników z zasadami przygotowywania scenariuszy dotyczących warsztatów biblioterapeutycznych z seniorami, a następnie zaproponowałam zadania zaczerpnięte z pedagogiki zabawy w celu zintegrowania grupy.
Zaproponowałam także zadania wpływające na płynność, giętkość i oryginalność myślenia. Jedno z wielu zadań polegało na przykład na wymienieniu jak największej ilości tytułów książkowych zawierających imię, nazwę miejscowości, itp.
Scenariusze zajęć biblioterapeutycznych
Podczas drugiej części szkolenia dotyczącego warsztatów biblioterapeutycznych i możliwości jej zastosowania z seniorami przeszłam do biblioterapii właściwej jako praktycznej metody pracy z osobami starszymi. Wykorzystałam przygotowane przeze mnie scenariusze: „Książka jako drogowskaz na krętych ścieżkach życia,” „Złota jesień widziana oczami bohaterów literackich,” „Czym jest w życiu szczęście?” „Kamienie w życiu, czyli opowieść o hierarchii wartości,” „Kiedy miałam 18-lat” (jako przykład biblioterapii reminiscencyjnej) wraz z odpowiednio dobranymi fragmentami tekstów terapeutycznych, opowiadań i przypowieści.
W trakcie szkolenia uczestnicy wypowiadali się na temat swoich preferencji czytelniczych, tworzyli w parach krótkie teksty literackie. Na przykład jedno z zadań polegało na opisaniu swojego dnia używając w tym celu tytułów książek. Czy też zadanie polegające na napisaniu hymnu na część książki, jak również propozycja dokończenia zdania: „Lubię książki, ponieważ..”
Neurobik w bibliotece
Kolejnego dnia: 4 października 2024 r. przeprowadziłam warsztaty z „Neurobiku – czyli treningu pamięci i koncentracji uwagi” dla grupy dwudziestu Seniorów.
Na początku przedstawiłam najważniejsze pojęcia dotyczące tematyki warsztatów. A więc jakie są rodzaje pamięci, techniki zapamiętywania oraz jakie są metody usprawniające pamięć.
Zaproponowałam uczestnikom zadania rozwijające zdolność logicznego myślenia, wyciągania wniosków, ułatwiających kojarzenie, kształtujących wyobraźnię, kreatywność, a także spostrzegawczość. Grupa seniorów rozwiązywała w parach lub indywidualnie anagramy, metafrazy, szyfrówki, sudoku. Seniorzy chętnie wykonywali zadania usprawniające rozumowanie, szukając odpowiednich skojarzeń, słów według podanego wzorca.
Jednym z zadań było wygenerowanie nowych słów zawierających trzy wybrane litery. Kolejnym z ćwiczeń podanie słów rozpoczynających się od określonej sylaby. Uczestniczyli mieli również przypomnieć sobie przysłowia, powiedzenia po podaniu przeze mnie tylko jednego słowa.
Warsztaty zakończyły się wykonaniem pracy ćwiczącej umiejętności matematyczne, czyli zadaniem zbliżonym do sudoku, tzw. Fubuki.
Seniorzy bardzo aktywnie uczestniczyli w warsztatach i z dużym zaangażowaniem wykonywali zadane ćwiczenia. Jestem przekonana, że jeśli wdrożycie takie działania do swoich bibliotek – Wasi odbiorcy też chętnie wezmą w nich udział!
