„Patriotyzm jutra” to odbywający się już po raz jedenasty ogólnopolski program skierowany do organizacji pozarządowych i samorządowych instytucji kultury, które chciałyby realizować projekty z zakresu edukacji historycznej, popularyzacji dziedzictwa kulturowego, kształtowania postaw wolnościowych, demokratycznych, solidarnościowych, czy wreszcie: patriotycznych.
Ale… patriotyzm?!
Pomimo mogących nasuwać się wątpliwości, do tej pory rzeczywiście „patriotyzm” i „edukację historyczną” organizatorzy tego programu rozumieli niezwykle szeroko. Wśród dofinansowanych w latach poprzednich projektów można znaleźć bardzo interesujące propozycje popularyzowania historii lokalnej, lokalnych bohaterów, często o charakterze feministycznym, kosmopolitycznym, czy międzykulturowym. Same zapisy regulaminu sugerują, że kwestie „patriotyczne” warto w realizowanych zadaniach rozstrzygać nowocześnie (na to wskazuje już sama nazwa programu), przestronnie i wieloaspektowo i -dzięki szerokiemu katalogowi zadań i odbiorców – na różne sposoby. Dotąd, wśród beneficjentów programu znalazły się zarówno instytucje, które zrealizowały w ramach projektu festiwal filmowy, kalendarium historii Polski w języku migowym, jak i koncerty, warsztaty, wystawy, konkursy.
Typy projektów
Regulamin daje dosyć dużą swobodę, zastrzegając, że w ramach programu nie można starać się o dofinansowanie projektów badawczych, konferencji i sympozjów, wydawnictw czasopism, projektów stricte archiwistycznych i digitalizacyjnych, projektów konserwatorskich i imprez sportowych. Z ograniczeń właściwie to tyle.
Zakres merytoryczny projektów jest praktycznie dowolny, należy jednak pamiętać, że regulamin nie przewiduje możliwości dofinansowania zadań odnoszących się bezpośrednio do obchodów stulecia niepodległości. Dla takich projektów adresowany jest inny program, innej instytucji (Biura Programu „Niepodległa” i Program Wieloletni „Niepodległa” na lata 2017 – 2022, którego nowa edycja ma być ogłoszona lada moment).
Zakładając więc teoretycznie, że na przykład: w naszej miejscowości jest arcyciekawa, ale mało znana lokalna historia, która realnie wpłynęła na losy społeczności, albo jej części, a my mamy pomysł, jak w interesujący, wciągający dla odbiorców sposób jak ją opowiedzieć, albo opowiedzieć na nowo, jeżeli mamy na myśli bardziej rozpowszechniony wątek – śmiało możemy aplikować.
Podpowiedzi organizatorów
Formularz wniosku, dostępy na stronie Muzeum Historii Polski (https://formularze.patriotyzmjutra.pl/) jest bardzo przyjemny i po samej jego konstrukcji możemy wyczytać kilka wskazówek organizatorów, dla nas jako wnioskodawców:
- dobrze, jeżeli mamy trafnie zdefiniowane kwestie problematyki i kontekstów historycznych z jakimi przyjdzie nam zmagać się w projekcie – w praktyce znaczy to tyle, że realizując zadanie powinniśmy mieć oczywiście możliwie najpełniejszą wiedzę (nie jest program badawczy, w którym możemy coś teoretycznie rozstrzygać) o danym zagadnieniu i celnie zidentyfikowaną potrzebę jego prezentacji, korzystając przy tym z możliwie jak najtrafniejszych narzędzi;
- warto pomyśleć o sposobach popularyzacji materiałów zrealizowanych w ramach projektu udostępnionych na zasadach wolnej licencji – o tym mówi już regulamin, także wyraźnie widać, że dla organizatora posłanie efektów naszej pracy w świat – jest niezwykle istotne. Najpewniej, zadania, które przewidziały taką możliwość, mogą liczyć na pewną preferencję. (UWAGA! Jeżeli zdecydowaliśmy się na realizację projektu, w ramach którego nie będzie możliwości udostępnienia materiałów – trzeba będzie to uzasadnić.)
- obecność w formularzu punktu „wkład społeczny” powinna skierować naszą intuicję w stronę zadań realizowanych w bliskiej, bezpośredniej współpracy z odbiorcami – to taki element partycypacyjny programu, niezwykle popularny (i potrzebny) w programach grantowych.
- Powinniśmy w realizację zadania zaangażować osoby, których doświadczenie, wiedza, wykształcenie i kompetencje będą odpowiednie do realizowanego przez nas projektu – jeżeli projekt poświęcimy np. historii lokalnych oddziałów partyzanckich, to do współpracy raczej zapraszamy kogoś, kto jest biegły w temacie, zna się na rzeczy, niż osobę, która na co dzień zajmuje się np. historią średniowiecznych cechów miejskich.
- Ważne jest dokładne scharakteryzowanie miejsca realizacji projektu – już na etapie aplikacji o środki musimy wiedzieć, gdzie i dlaczego chcemy zlokalizować zadanie. Łatwo się domyśleć, że kwestie spójności będą tutaj kluczowe – spójność miejsca, idei i czasu – ewidentnie jest ważna dla organizatorów
Kryteria oceny
Co ciekawe, projekty w konkursie są oceniane w trzech etapach: ocena celowościowo-organizacyjna, której dokonuje Muzeum, gdzie niezwykle istotny będzie stopień realizacji celów programu, ale także profesjonalizm i szczegółowość (również dotyczy to kwestii skonstruowania preliminarza wydatków!), ocena ekspertów (ocena merytoryczna) i wreszcie, ocena całościowa, której dokonuje Zespół Sterujący. Dla nas, jako wnioskodawców, to ważna informacja. Projekty poddawane są zarówno ocenie strategicznej, jaki i merytorycznej i organizacyjnej, znaczy to, że wymagane są aplikacje szczegółowe, rzetelnie przygotowane, które wyczerpują zakres programu.
Zwycięskie projekty mogą liczyć na dofinansowanie w wysokości od 5 000 do 70 000 zł. Trzeba się uporać z ich realizacją do początku grudnia br.
Biblioteki i patriotyzm?
„Patriotyzm jutra” to naprawdę bardzo dobry program, jak już zostało to powiedziane: wychodzący bardzo naprzeciw wnioskodawcom, gwarantując im dużą swobodę. Pozwala na wiele – dzięki temu, instytucje, które dotąd nawet nie myślały o zaangażowaniu w politykę historyczną (np. biblioteki – te zbiory prasy lokalnej, lokalnych wydawnictw, historii – tam tkwi uśpiony potencjał!) mogą śmiało spróbować. Będzie to doskonała okazja do rozwoju potencjału instytucji, twórczego wykorzystania zbiorów, nowego otwarcia się na współpracę z użytkownikami.
Od czego zacząć? Od pomysłu! Od idei. Doświadczenie pokazuje, że czasami nawet najskromniejsze wątki historii, biografie mieszkańców, historie budynków, przedmiotów, stanowią najlepsze ilustracje często bardzo skomplikowanych procesów społeczno- historycznych. A w takich najskromniejszych wątkach są największe możliwości!
Ważna rzecz na koniec: termin składania wniosków mija 8 marca. Do dzieła!