Dokładnie rok temu, 11 marca polski rząd zawiesił wszystkie zajęcia w placówkach oświatowych na dwa tygodnie (do 25 marca), żeby zapobiec rozpowszechnianiu wirusa COVID-19. Biblioteki jeszcze wtedy pozostawały otwarte. 15 marca Polska zamknęła granice dla ruchu lotniczego, a 23 marca został wprowadzony stan epidemii. Wszystkie imprezy masowe zaczęły być przenoszone na jesień 2020 roku w formie wydarzeń online, lub na 2021 rok. Powoli biblioteki zaczęły również zamykać swoje filie i przenosić się częściowo na pracę zdalną. Zwrócone książki musiały odbywać osobne kwarantanny w bibliotekach, co również było nowym wyzwaniem. Ale wszystko to przeżyliśmy i obchodzimy właśnie pierwszą rocznicę lockdownu, spowodowanego COVID-19.
Rocznica COVID-19
Teraz, w rocznicę pandemii, większość bibliotek i instytucji kultury działa w trybie hybrydowym, łącząc pracę online z pracą stacjonarną. 2020 rok był wyzwaniem dla bibliotekarzy. Wyzwaniem, któremu wspólnie stawiliśmy czoło! Ten trudny okres nauczył nas wielu rzeczy: podniósł kompetencje pracy w Internecie oraz pokazał, jak ważna jest samoorganizacja. Przypomnijmy sobie, jak wyglądał proces szkoleń dla bibliotekarzy w 2019 roku oraz jak się on zmienił w 2020 roku. Poniżej przedstawiamy relację ze stacjonarnego szkolenia dla bibliotekarzy w Rzeszowie. Poprowadził go Rafał Grzenia.
„Literatura Bliskiego Wschodu”, listopad 2019
Bliskowschodnie powieści stają się w ostatnich latach popularne na polskim rynku wydawniczym nieomal tak samo, jak reportaże o regionie. Jednocześnie trudno jest nam rozeznać się w tym, które z książek są rzeczywiście wartościowe, a które prowadzą nas na manowce orientalistycznych stereotypów.
Z zewnątrz i z wewnątrz
Z siedemdziesiątką moderatorów i moderatorek z województwa podkarpackiego spotkaliśmy się podczas konferencji, którą zorganizowała Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie. Po krótkiej dyskusji o tym, czego właściwie czytelnicy poszukują w bliskowschodniej literaturze, przyjrzeliśmy się ogólnie dwóm najpopularniejszym gatunkom kojarzonym z regionem. Z jednej strony były to powieści miejscowych autorów, z drugiej reportaże, najczęściej pisane przez Europejczyków czy Amerykanów. Doprowadziło nas to do wniosku, że Bliski Wschód, bliski nam tylko z nazwy, jest regionem kulturowym bardzo odmiennym od naszego. Literatura pochodząca z jego krajów może być dla nas trochę hermetyczna. Zaś reportaże o nim samym – jedynie powierzchownie oddawać charakter jego kultury. Postanowiliśmy przezwyciężyć te trudności, przyglądając się krytycznie kilkudziesięciu książkom związanym z regionem.
Od „Irańskiej córki” po Pamuka
Szczególnie interesowało nas to, jak odnaleźć w literaturze pomocnika w zrozumieniu odmienności kulturowej świata arabskiego, tureckiego, izraelskiego. Pomogły nam w tym książki, próbujące opisać ducha Bliskiego Wschodu. Od „Kamiennego domu” Shadida, przez „Egipt: haram, halal” Kalwasa po „Ziarno i krew” Rosiaka. Także liczne reportaże – od „Merhaby” Szabłowskiego, przez „Palestyńskie wędrówki” Shehadeha, po „Przeprawę” Yazbek. Ale przede wszystkim powieści – „Irańska córka” Darznik, „Rudowłosa” Pamuka i „Byliśmy przyszłością” Neeman. Poświeciliśmy też trochę uwagi klasycznym arabskim i tureckim powieściom wydanym przed laty. W tym „Legendzie tysiąca byków” Kemala i „Opowieściom starego Kairu” Mahfuza.
Na koniec zmierzyliśmy się z książkami podejmującymi tematy, które współcześnie najbardziej interesują czytelników. Zapoznaliśmy się z książkami o wojnie w Syrii (także tymi dla dzieci) oraz z powieściami graficznymi o Bliskim Wschodzie. Porozmawialiśmy o reportażach o uchodźcach i o książkach o terroryzmie.
Szkolenie online, czy offline?
Podczas stacjonarnego spotkania nie tylko sam proces szkolenia się liczył. Ważny był także klimat, panujący w na bibliotecznej sali szkoleniowej, nawiązanie dobrego kontaktu ze słuchaczami, dzielenie się doświadczeniem i oczywiście kontakt wzrokowy. W szkoleniach online z tych wymienionych elementów brakuje tylko książkowego bibliotecznego klimatu. Nawiązać dobry kontakt online pomaga czat, na którym można się wypowiadać i zadawać pytania, na które trener na bieżąco odpowiada. Kontakt wzrokowy zapewniają kamerki, które w każdej chwili można włączyć.
Dla porównania poniżej przedstawiamy relację po szkoleniu online, które poprowadziła Paulina Nędzi dla bibliotekarzy z Płocka.
„Biblioterapia i bajkoterapia” – relacja Pauliny Nędzi, październik 2020
Bibliotekarze z Książnicy Płockiej 6 i 7 października 2020 r. mieli okazję stanąć w szranki z tematem biblioterapii i bajkoterapii podczas pięciogodzinnego szkolenia online. Poprowadziliśmy go w dwóch częściach po 2,5 godziny każda. Efekt? Gotowy scenariusz zajęć biblioterapeutycznych i mnóstwo inspiracji do pracy!
Lot balonem i niezapominajki
Każde ze spotkań rozpoczęliśmy przykładowym działaniem biblioterapeutycznym. Płoccy bibliotekarze – choć siedząc przed komputerami – poznawali się lepiej, biorąc udział w zabawach integracyjnych. Próbowali swoich sił w ćwiczeniach ruchowych, tworzyli proste prace plastyczne oraz wsłuchiwali się w teksty wykorzystywane w działaniach biblioterapeutycznych. Te wszystkie ćwiczenia przede wszystkim pozwoliły poznać podstawy biblioterapii i bajkoterapii w teorii i praktyce.
Od tekstu do scenariusza zajęć
Część praktyczna pierwszego spotkania skupiała się wokół tworzenia scenariusza zajęć biblioterapeutycznych.
Taki scenariusz opracowywać należy na podstawie wcześniejszej diagnozy i zgodnie z celami terapeutycznymi, jakie ma on realizować. Jego podstawę zawsze będzie stanowić wybrany przez nas tekst – niezależnie od tego czy to bajka terapeutyczna czy inna opowieść spełniająca taką funkcję. Elementami, na które należy zwrócić szczególną uwagę przy tworzeniu scenariusza, są wiek, dojrzałość emocjonalna i poziom komunikacji interpersonalnej uczestników zajęć. Tekst i dodatkowe formy pracy z nim, uzupełniające działanie biblioterapeutyczne, powinny być spójne i dotyczyć problemu, który chcemy omówić z grupą. Podczas organizacji spotkań w bibliotece, można posłużyć się również gotowymi scenariuszami zajęć biblioterapeutycznych. Znajdziemy je w literaturze fachowej – zarówno w wydawnictwach zwartych jak i czasopismach (np. „Biblioterapeuta” i „Biblioteka w szkole”) oraz w Internecie (na blogach tematycznych, portalach edukacyjnych, itp.)
Bajki na konkretne problemy
Co bibliotekarze lubią najbardziej? Książki, oczywiście! I to właśnie nad nimi pochyliliśmy się pod koniec szkolenia online. Wśród bajek terapeutycznych, które można wykorzystać podczas zajęć w bibliotece, wyróżnić można trzy typy opowieści. Są to bajki relaksacyjne, psychoterapeutyczne i psychoedukacyjne. Jednak należy pamiętać, że na rynku wydawniczym znajduje się wiele tytułów, które mogą być doskonałym lekarstwem na problemy dzieci. W ofercie m.in. takich wydawnictw jak Adamada, Bajka, Mamania, Dwie Siostry, Tako czy Zakamarki znajdziemy książki prezentujące historie bohaterów, których problemy tożsame są z problemami dzieci na różnych etapach ich rozwoju.
Bajkoterapia i biblioterapia online
Podczas szkolenia online jego uczestnicy mieli okazję zapoznać się z tytułami związanymi z takimi zagadnieniami jak lęk separacyjny, nieśmiałość, brak wiary we własne możliwości czy agresja. Bajki mogą być świetną pomocą przy próbie poruszenia z najmłodszymi trudnych tematów czy zagadnień dla nich abstrakcyjnych. Wśród takich wymienić można pojęcie wojny, ekologii czy praw dziecka.
Bibliotekarze z Książnicy Płockiej udowodnili, że szkolenie online może być czasem spędzonym równie kreatywnie i intensywnie jak spotkanie w bibliotecznej sali. Liczę, że wszyscy uczestnicy tego szkolenia znaleźli inspirację i motywację do podejmowania kolejnych działań w swojej bibliotece. Niezależnie od tego, czy to będzie stacjonarnie, czy online.
Rocznica Covid-19 – podsumujmy!
Pomimo całkowitej zmiany trybu pracy w 2020 roku, wszyscy wspólnie daliśmy radę pokonać problemy i wyzwania!
- Dzięki spotkaniom i szkoleniom online więcej chętnych osób mogło wziąć udział w wydarzeniu, niż wzięłoby w spotkaniu stacjonarnym.
- Dzięki formie online większa ilość prelegentów z różnych zakątków Polski i za granicy mogła wypowiedzieć się na jednym spotkaniu.
- Wszyscy nauczyliśmy się bardzo szybko obsługi platform typu ClickMeeting, czy Zoom.
- Chociaż na początku 2020 roku było ciężko, to później zrobiliśmy się aktywniejsi na bibliotecznych Facebookach, Instagramach i stronach www.
- Zaczęliśmy bardziej wspierać się nawzajem.
Drodzy bibliotekarze, wszyscy niecierpliwie czekamy na powrót „do normalności”. Ale pomimo tego staramy się szukać jak najwięcej plusów. Z okazji pierwszej rocznicy COVID-19 w Polsce, życzymy Wam, żebyście także dostrzegali jak najwięcej pozytywów oraz żeby żadna pandemia nie załamała Was na duchu! W bibliotekarzach siła!
